Układ moczowy

Układ moczowy człowieka tworzą nerki, odpowiedzialne za filtrację krwi, moczowody łączące nerki z pęcherzem moczowym, pęcherz moczowy zbierający mocz powstający w wyniku filtracji oraz cewka moczowa wyprowadzająca mocz na zewnątrz.

Podstawową funkcją układu moczowego jest wydalanie z organizmu zbędnych substancji i tym samym utrzymanie prawidłowej gospodarki wodnej i elektrolitowej. W układzie moczowym produkowane są także niektóre hormony.

Budowa układu moczowego

Układ moczowy człowieka tworzą nerki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa.

Nerki to niewielkie organy o wadze 120-200 g, które są usytuowane poniżej żeber, w dolnej części brzucha. Nerki są odpowiedzialne za filtrację krwi, w wyniku czego powstaje mocz. Przez nerki przepływa ok. 1500 litrów krwi dziennie, z czego powstaje ok. 1,5-2 litry moczu. Jak to możliwe? Każda nerka zbudowana jest z nefronów, które z kolei zbudowane są z ciałka nerkowego oraz kanalika nerkowego. Filtracja krwi odbywa się dwustopniowo: najpierw krew jest filtrowana przez ciałko nerkowe, w wyniku czego powstaje mocz pierwotny. Następnie w kanaliku nerkowym z moczu pierwotnego odzyskiwane są substancje cenne dla organizmu (np. witaminy, sole mineralne oraz częściowo woda). Finalnym produktem filtracji jest mocz ostateczny, który zostaje wydalony.

Moczowody to parzyste przewody łączące nerki z pęcherzem moczowym. Ich długość u człowieka wynosi ok. 27-30 cm. Moczowody są wyścielone błoną śluzową oraz mają dobrze rozwiniętą błonę mięśniową. Posiadają zwężenia w trzech miejscach: na końcach (od strony miedniczki nerkowej oraz pęcherza moczowego), a także w miejscu skrzyżowania z naczyniami biodrowymi. Dzięki zwężeniom, chronią przed cofaniem się moczu do miedniczek nerkowych. U osób z tendencją do kamicy nerkowej w zwężeniach może dojść do odkładania się złogów i tworzenia kamieni moczowych.

Pęcherz moczowy jest narządem, w którym zbiera się mocz ostateczny przed jego wydaleniem. Zbudowany jest z trzech warstw błony mięśniowej, wyściełanych od wewnątrz błoną śluzową. Pojemność pęcherza wynosi około 1 litra (w ciężkich chorobach nawet do 3-4 l), ale w normalnych warunkach opróżniany jest kiedy zbierze się w nim 250-350 ml moczu. Mocz utrzymywany jest w pęcherzu przez ujście wewnętrzne cewki moczowej, znajdujące się w jego dolnej części i prowadzące do cewki moczowej.

Cewka moczowa to krótki przewód, przez który mocz jest wyprowadzany na zewnątrz organizmu. Rozpoczyna się na dnie pęcherza moczowego ujściem wewnętrznym cewki moczowej, a kończy ujściem zewnętrznym. Utrzymanie moczu przez ujście wewnętrzne cewki moczowej jest niezależne od naszej woli, natomiast przez ujście zewnętrzne może być świadomie kontrolowane. Cewka moczowa u kobiet jest dużo krótsza (3-5 cm), niż u mężczyzn (15-20 cm).

Funkcje układu moczowego

Główną funkcją układu moczowego jest wydalanie z organizmu zbędnych substancji, np. mocznika, soli mineralnych (funkcja wydalnicza) i tym samym utrzymanie prawidłowej gospodarki wodnej i elektrolitowej (funkcja regulacyjna). Układ moczowy pełni także funkcję endokrynną, ponieważ w nerkach produkowane są niektóre hormony, np. renina, erytropoetyna, kalcytriol i prostaglandyny.